Tết Trung thu

26/09/2017

Lời dẫn : Trung thu không chỉ là tết dành cho trẻ nhỏ như tất cả chúng ta thường thấy trong xã hội tân tiến. Từ thời xưa, nó được coi là đợt nghỉ lễ của những người làm nông nghiệp và dần được gắn những ý niệm mới, ước vọng mới của xã hội khiến nó trở nên sinh động và thân thiện với mọi những tầng lớp. Quan trọng hơn, mặt trăng, hình tượng của năng lực sinh sản và người bảo trợ của đời sống vợ chồng, khiến cho Tết Trung thu cũng là dịp để nam nữ khám phá nhau qua những câu hát đối, hoạt động giải trí đi dạo trong đêm trăng rằm. Nhân dịp Tết Trung thu sắp đến, tất cả chúng ta cùng đọc lại trích đoạn bài “ Tết Trung thu ” của GS. Nguyễn Văn Huyên đăng trên tạp chí Indochine năm 1942 để cùng chiêm ngưỡng và thưởng thức sự phức tạp và mê hoặc của ngày Tết dân gian này .

Nguyễn Văn Huyên

Indochine, Hebdomadaire, Illustré, số 108, 24/7/1942

( bản dịch của Đỗ Trọng Quang )
( … ) Mặt trăng, được coi là hình tượng của năng lực sinh sản, trở thành người bảo trợ của phụ nữ và đời sống vợ chồng. Trên mặt trăng có cung của ông Nguyệt lão và bà Nguyệt, cả hai đều quyết định hành động việc hôn nhân gia đình của mọi người trên toàn cầu. ( … ) Chính bằng những sợi chỉ tơ hồng mà ông tơ rằng buộc những cặp vợ chồng tương lai. Ông tơ càng buộc chặt, họ càng xích gần nhau, càng yêu nhau. Trai gái chỉ chắc như đinh về tình yêu của họ và được gắn bó với nhau trong tương lai bằng hôn nhân gia đình nếu sợi được se để thành chỉ. Họ còn ngập ngừng khi chỉ bị rối. Có trường hợp Nguyệt lão se sẵn chỉ trước, buộc cặp vợ chồng tương lai. Chính vì thế mà 1 số ít cuộc cưới xin được thuận tiện : người ta không cần phải đợi cho đến khi chỉ được se xong .
Dù sao, Trung thu, tết của mặt trăng, đồng thời cũng là tết dạm hỏi, lúc cả nam và nữ đều tìm cách làm vừa lòng người khác và tìm thấy trong đám đông người một nửa yêu thương tương lai của mình. Họ tụ tập từng nhóm từ sáu đến tám người, ngay lúc sẩm tối, trước cửa hay trong sân nhà mình. Họ đứng thành hai phe, một phe nữ, một phe nam. Và họ vừa hát đối vừa ngắm trăng. Người con trai ( hay người con gái ) hoàn toàn có thể bị loại vì hát tồi, hay vì không tìm được câu thơ đáp lại đối phương. Cuộc thi hát đối đáp này chỉ kết thúc khi tổng thể những người hát của một phe đều bị loại, chỉ trừ một. Lúc mỗi bên chỉ còn một người hát, thì ai thắng được giải nhất, còn người kia được giải nhì. Phần thưởng này là tiền, lụa, chè hay cái quạt .

Tiếp theo những cảnh hát đối đáp này thường là lễ dạm hỏi và cưới xin : người con gái vừa có sắc vừa có tài được đối phương mình lấy làm vợ, hoặc được một chàng trai đã dự hội dạm hỏi. Nếu những cuộc hát đối đáp này không được kết thúc bằng dạm hỏi thì tối thiểu đây cũng là thời cơ để trai gái làm quen nhau .
Ở những mái ấm gia đình phong phú và Gianh Giá, con trai và con gái không được phép hát như thế. Tuy nhiên, những cô gái thuộc mái ấm gia đình thượng lưu, để tỏ tài mình trước mắt những chàng trai và những bà mẹ chồng tương lai, đều nhân ngày tết tháng Tám, cũng gọi là tết trẻ nhỏ, để đua tài bằng cách làm đủ loại vật phẩm với bột, giấy, hoa quả, v.v.

Đêm Trung thu, cả nhà tưng bừng. Cửa mở toang và tất cả những ai ăn mặc tươm tất đều có thể vào nhà. Cô gái có vai trò tích cực nhất trong việc chuẩn bị tết thì lui vào một căn phòng có mành che kín. Trẻ con nô đùa xung quanh bàn dưới sự chỉ dẫn của các anh trai và chị dâu. Khách có thể tự do đi xung quanh bàn. Họ bình phẩm, cười vui. Rồi sau khi khen ngợi và cảm ơn chủ nhà, họ đi ra và tới các gia đình khác. Các vị quý khách thì được cha mẹ tiếp. Và các cô gái chỉ ra khi bố mẹ gọi bưng nước mời khách.

Như vậy, tết Trung thu, trong một quy trình diễn biến vĩnh viễn của tư tưởng và phong tục, đã trở thành ngày hội lớn của tuổi trẻ, trong đó trai gái gặp gỡ nhau và hát đối đáp giữa những đám đông và dưới ánh trăng. ( … ) Trong những cuộc hát đối đáp đó, họ tha hồ tìm hiểu và khám phá nhau. Những lời thề thốt được trao đổi trịnh trọng trước ánh trăng rực rỡ tỏa nắng Open uy nghi như một vị thần chứng giám. Và như vậy, ở cuộc đấu thanh nhã này nảy nở một tình yêu và những giá trị. Có trường hợp những mối dây chắc như đinh ràng buộc những lứa đôi này và những đám cưới được cử hành vào ngày lành tháng tốt của mùa xuân sau .
( … ) Đêm đó, khi trăng đã lên ngự uy nghi ở điểm cao nhất của khung trời, vào thời kỳ này thường rất quang và trong vắt, những nhà thơ tụ họp nhau để uống “ rượu hoa vàng ” dưới bóng những cây trúc, và nhắm những con ốc ở tháng này của mùa thu thường béo hơn ở những thời kỳ khác, và để cùng nhau ứng tác những vần thơ ca tụng vạn vật thiên nhiên vĩnh cửu và tuyệt đẹp. ( … )
Trái lại, những người trẻ tuổi đã hoặc sắp sửa học tập thành tài lại vui tết Trung thu theo kiểu của họ. Đối với họ, đây là ngày tết của tương lai, ngày tết khởi đầu cho những kỳ đỗ đạt sắp tới của họ. ( … ) Cây đa che cho chú Cuội của dân gian trở thành cây nguyệt quế có hoa nở về mùa thu và nhiều lúc rụng xuống mặt đất. Cái cây khan hiếm này, với những cành nhanh oai vệ, là hình tượng của sự đỗ đạt vinh quang. Đêm đó, ai cũng mong ước lên cung trăng, qua giấc mộng, bằng một chiếc thang “ mây ”, mây đan hay mây trời, để hái một cành kỳ diệu của nó .
Vì thế, ở tết Trung thu này, người ta bày lên bàn dành cho trẻ nhỏ toàn bộ những hình trạng nguyên, tiến sỹ … của những khoa thi thời xưa, hình bàn thờ cúng gia tộc, những đình làng, là những nơi những vị tân khoa sẽ phải đến trang trọng làm lễ khi vinh quy về làng .
Trung thu ở nước Nước Ta này đã trở thành một ngày tết mang đặc thù phức tạp mê hoặc, đến nỗi cũng như tổng thể những liên hoan có đặc tính dân gian khác, nó làm cho ai cũng chăm sóc và sung sướng, bất kể họ thuộc giai tầng nào hay lứa tuổi nào trong nước. Thoạt tiên được coi là ngày lễ hội của người làm ruộng chỉ lo ngại đến vụ thu hoạch của mình, nó đã được những ý niệm mới và ước vọng mới của xã hội làm trẻ lại và trở nên sinh động. Là ngày tết của dạm hỏi, nó góp thêm phần to lớn làm cho xích lại gần nhau những nhóm và những mái ấm gia đình sống tách biệt hẳn nhau thâm thúy kể từ sau những ngày liên hoan của Tết Nguyên đán vừa mới qua. Là ngày tết của lớp tuổi trẻ học trò, nó mang lại cho mọi người kỳ vọng rằng, trong những ngày sắp đến, họ hoàn toàn có thể thờ vua giúp nước, và họ sẽ xứng danh với lòng an toàn và đáng tin cậy của những bậc huynh trưởng cũng như của những cô vợ xinh đẹp và đức hạnh đang trông mong trong sự lạng lẽ và tần tảo, được theo sau chàng trong đám rước vinh quy trên những chiếc võng điều .

Nguyễn Văn Huyên toàn tập, Văn hóa và Giáo dục Việt Nam, tập 2, NXB Giáo dục, 2001, tr. 953-969.

Nguồn : http://www.nguyenvanhuyen.org.vn/2015/09/tet-trung-thu.html

Source: https://hanoittfc.com.vn
Category: Cầu Thủ Hà Nội Ttfc