ANTÔN NGUYỄN VĂN TOÀN | Giáo Phận Bà Rịa

Tại Giáo phận Bà Rịa, Nhà thờ Mồ được chọn làm nơi hành hương cho những tín hữu trong năm thánh. Nhà thờ Mồ nằm cách Nhà thờ Chánh Toà lúc bấy giờ khoảng chừng 300 m, trên khu đất trước kia là nghĩa trang giáo xứ. Dù chỉ là một ngôi nguyện đường nhã nhặn, nhưng đây chính là nơi cất giữ cả một ký ức hào hùng của cộng đoàn tín hữu Bà Rịa. Nơi đây ghi danh 288 vị anh hùng đức tin, và ghi dấu nhiều tín hữu vô danh khác, đã đổ máu đào tạo ra sự lịch sử vẻ vang hào hùng cho mảnh đất Bà Rịa. Chúng ta cùng lần giở lại những trang sử hào hùng cách đây gần 150 năm, để nhìn thấy dòng máu đỏ đã tuôn trào, làm phát sinh và tăng trưởng bao thế hệ tín hữu. Năm 1861 – 1862 được ghi dấu là 2 năm lửa máu của Phước Tuy, tên gọi trước kia của Bà Rịa. Chính quyền thời đó nghi ngại người Công giáo theo Tây, đơn cử là những nhà sừa sai ngoại bang cùng những binh sĩ Pháp và Tây Ban Nha, nên đã ra sức lùng bắt những tín hữu. Có khoảng chừng 700 tín hữu đã bị bắt và giam vào 4 ngục thất : Ngục Chánh tại làng Phước Lễ, giam 300 nam tín hữu. Ngục thứ Hai cách ngục Phước Lễ khoảng chừng hơn 3000 thước, dọc theo con đường Bà Rịa – Xuân Lộc. Nơi đây giam giữ 135 tín hữu. Ngục thứ Ba cách Phước Lễ độ hơn 5000 thước, trên đường hướng về Đất Đỏ, Long Điền. Có 140 tín hữu đã bị giam giữ tại đây. Ngục thứ Tư trong làng Phước Thọ, TT Họ Đất Đỏ, là nơi giam giữ 125 nữ tín hữu và trẻ con.


Thế rồi ngày niềm hạnh phúc của những tín hữu đã đến. Ngày 7 tháng Giêng dương lịch năm 1862, người Pháp dẫn binh chiếm Phước Tuy, chính quyền sở tại địa phương tưởng rằng họ tiến vào giải thoát những tín hữu nên đã phóng hỏa 4 ngục thất. Ngoài 1 số ít tín hữu thoát thân, có tổng thể 444 vị đã bị chết trong cuộc thiêu sinh đó. Sau vài tháng tạm yên ổn, cuối năm 1862, một cuộc bắt bớ khác lại tái diễn ở vùng Gò Sầm, Đất Đỏ. Một cuộc lùng sục, truy đuổi những tín hữu lại diễn ra, đa phần vùng Đất Đỏ và Họ Thôm ( Long Tâm ). Lần bách hại này tuy ngắn ngủi nhưng cũng gần 200 tín hữu đã bị sát hại. Tuy vậy, đúng như lời Chúa nói : Nếu hạt lúa gieo vào lòng đất không chết đi, thì nó vẫn trơ trọi một mình, nếu chết đi thì nó mới sinh được nhiều bông hạt khác. Các tín hữu đã nằm xuống vì đức tin, giọt máu của những ngài đã thấm vào mảnh đất Bà Rịa, làm đâm chồi nẩy lộc, đơm hoa kết trái là bao thế hệ Kitô hữu. Đạo Công giáo từ từ phục hưng và tăng trưởng trên mảnh đất Bà Rịa. Những năm sau đó, nhiều linh mục, trong đó có những Cha Cố người ngoại bang, đã lần lượt đến để sát cánh, chăm nom những tín hữu. Đặc biệt, Họ Bà Rịa vinh dự được Cha Gioan Baotixita Nguyễn Bá Tòng ( sau này là Giám mục tiên khởi của Giáo hội Nước Ta ) coi sóc từ năm 1917 đến 1926. Nhiều họ đạo đã được thiết lập, nhiều nhà thời thánh và những cơ sở tôn giáo như trường học, đất thánh, lầu chuông, phòng thuốc, … cũng dần Open. Các cử hành phụng vụ, những hoạt động và sinh hoạt giáo hội tại những họ đạo cũng ngày càng tăng trưởng về quy mô và số lượng. Đặc biệt, ngày càng có nhiều anh chị em lương dân tìm đến với Giáo hội để được học giáo lý và lãnh nhận Bí tích Khai tâm Kitô giáo .