Đường phố Hà Nội năm 1907 –

Những năm đầu thế kỷ XX, tên đường phố Hà Nội đều được Pháp hoá từ những tên thường dùng bằng tiếng Việt của người Hà Nội, hoặc do người Pháp đặt tên mới và ghi trên biển tên phố bằng tiếng Pháp. Thực tế ấy đã gây ra không ít khó khăn vất vả cho những người Pháp mới đến Hà Nội thao tác, hoặc thăm thú đâu đó trong thành phố bằng những phương tiện đi lại xe hơi, xe kéo mà tài xế là người Việt. Trên báo L’Avenir du Tonkin, số ra ngày 14 tháng 9 năm 1907, người ta cho đăng một bảng so sánh tiếng Pháp với tiếng Việt tên những đường phố Hà Nội dưới tiêu đề “ Những hướng dẫn hữu dụng ” ( Renseignements utiles ) của tác giả X. Ngay phần trên bảng so sánh này, tác giả phàn nàn rằng nếu nói 10 lần bằng tiếng Pháp với người tài xế : “ Conduis-moi rue de la Chaux ! ” ( Hãy đưa tôi đến phố Hàng Vôi ! ) thì sẽ có 9 lần vấn đáp “ Khong-biet ”. Nhưng chỉ cần nói với anh ta bằng tiếng Việt : “ Đi Hang Voi ” thì anh ta hiểu và ngay lập tức quay xe đi đến phố Hàng Vôi. Dưới sát bảng so sánh ấy, tác giả có lời đề xuất rằng hoàn toàn có thể tốn kém một khoản tiền tài nhưng chính quyền sở tại thành phố nên xem xét việc ghi tên phố cả chữ Pháp và chữ Quốc ngữ trên biển tên đường phố để tránh được những phiền phức sự không tương đồng ngôn từ trên. Đồng thời tác giả X. cũng khuyến khích những anh tài xế xe hơi, xe kéo nên có một quyển sổ nhỏ ghi chép sự quy đổi tên phố. Tác giả cũng kỳ vọng bảng so sánh tên phố Hà Nội Pháp-Việt này sẽ là “ Những hướng dẫn hữu dụng ” cho những tài xế và tổng thể những người Pháp đến Hà Nội thao tác và du lịch thăm quan phố phường .
Bảng so sánh tên đường phố, chắc như đinh cũng vẫn còn hữu dụng cho đến ngày thời điểm ngày hôm nay và rất lý thú cho những ai chăm sóc đến sự đổi khác phố phường Hà Nội .
Xem bảng so sánh này, mặc dầu chữ Quốc ngữ của tác giả viết chưa đúng chính tả ( xem cột II ), nhưng tất cả chúng ta vẫn hoàn toàn có thể hiểu rõ tên những đường phố lúc bấy giờ. Nếu so sánh bảng này với “ Bảng tên đường phố Hà Nội năm 1951 ” thì tất cả chúng ta thấy :

– Một số phố hoặc đã đổi tên, hoặc nhập vào những phố khác để mang tên mới nên đến năm 1951 đã không còn tên như các phố Hàng Cau (Rue des Noix d’Arec), Hàng-Tương (Hang-Tuong), Hàng Bánh Khảo (Hang-Banh-Khao), Thợ Tiện (Hang-Tho-Tien), Hàng Cuốc (Hang-Cuoc), Hàng Bia (Hang-Bia), Hàng Củ Nâu (Rue du Cunao), Hàng Quả (Hang-Qua).

–  Không còn tên tiếng Việt “Phố Hàng Thêu” hay tên tiếng Pháp “Rue des Brodeurs” mà chỉ thấy phố Rue Jules Ferry đã đổi thành phố Hàng Trống. Như vậy phố Hàng Thêu (Rue des Brodeurs – Rue Jules Ferry) đã sáp nhập với phố Tam-Tams (Hàng Trống) để mang tên mới phố Hàng Trống từ năm 1951 và đến nay vẫn còn.

– Có nhiều phố được gọi tên theo công trình xây dựng trên phố đó như phố Trần Quang Khải ngày nay, có nhà máy nước đá thì năm 1907 người ta gọi luôn là phố nhà máy nước đá (Rue de l’usine à glace ou Rue de la Glacière), phố Nhà Thờ (Nha-Tho)…

– Theo bảng trên, phố có tên tiếng Pháp “ Rue du Lac ” là phố Hàng Dầu từ năm 1951 cho đến ngày này. Vậy phố có tên tiếng Pháp “ Rue de l’Huile ” mà tác giả X. viết là phố Hàng Dầu là phố nào giờ đây ?
Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi chỉ muốn ra mắt với bạn đọc bài báo cách đây gần tròn 100 năm để xem như một nguồn tư liệu về tên phố Hà Nội chứ trọn vẹn không phải một bài chuyên khảo về sự quy đổi phố phường. Vì thế chắc như đinh còn nhiều điều tương quan đến tên phố và quy đổi tên phố cần phải làm rõ hơn .

Nguyễn Văn Trường  

1. Ở cột I và cột II chữ Pháp và chữ Quốc ngữ được giữ nguyên của tác giả X. Ở cột III là tên phố đối chiếu theo bảng đối chiếu năm 1951 và tên đường phố ngày nay.
2. Trong bảng đối chiếu năm 1951, không còn tên tiếng Việt “Phố Hàng Thêu” hay tên tiếng Pháp “Rue des Brodeurs” mà chỉ thấy phố Rue Jules Ferry đã đổi thành phố Hàng Trống cho đến ngày nay.

Source: https://hanoittfc.com.vn
Category: Dịch Vụ