Giải mã quy luật đặt tên đường, tên phố ở Hà Nội
Câu chuyện lịch sử ẩn sau những cung đường
Bạn đang đọc: Giải mã quy luật đặt tên đường, tên phố ở Hà Nội
Ở Hà Nội, phần nhiều tên đường phố đều được đặt bằng tên những danh nhân có góp phần cho sự nghiệp kiến thiết xây dựng và tăng trưởng quốc gia. Đây cũng là một nét riêng vì trên quốc tế, nhất là châu Âu, tên đường phố hầu hết được đánh số thứ tự hoặc đặt theo tên dòng họ, gia tộc .
Nếu không chú ý, hẳn nhiều người sẽ nghĩ, tên đường phố ở Hà Nội được sắp xếp ngẫu nhiên tuy nhiên kỳ thực, chúng luôn tuân theo một quy tắc cụm, trong đó, mỗi cụm ứng với một triều đại, quá trình lịch sử dân tộc nhất định. Ngoài ra còn một quy tắc khác là, tên những con đường lớn thường ứng với người có công lớn và đường nhỏ hơn là tên những vị quan thần có công trong từng triều đại, thời kỳ lịch sử dân tộc nhằm mục đích phản ánh vị trí của những ” nhân thần ” trong tâm ý người Việt, và gắn bó với yếu tố Đất .
Đường Trần Hưng Đạo nằm gần những phố Yết Kiêu, Dã Tượng .
Phố Đinh Tiên Hoàng là con đường chính, to, đẹp nằm ngay giữa Trung tâm TP. hà Nội .
Sau đó được đổi lại tên thành Trần Nhật Duật như ngày này. Tuyến đường này nối thẳng với Trần Quang Khải, Nguyễn Khoái như một sự sắp xếp khôn khéo .
Các con đường thuộc Q. Hoàn Kiếm – Trung tâm Thủ đô thường gắn với tên những vị danh nhân thời kỳ đầu dựng nước. Các phố Ngô Quyền, Đinh Tiên Hoàng, Lý Thái Tổ đều là những con đường lớn nằm gần mạn hồ Gươm lịch sử vẻ vang. Tản mác ven đó là những cái tên như Đinh Liệt, Đinh Lễ …
Các con phố gợi nhắc ” hào khí Đông A ” thời nhà Trần cũng được sắp xếp cùng nhau. Ví như đường Trần Hưng Đạo, Trần Nhân Tông nằm sát ngay phố Yết Kiêu, Dã Tượng, Đỗ Hành …
Xuôi về Q. CG cầu giấy, những con đường ở đây lại gắn liền với tên những vị danh nhân thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ cứu nước. Gần đường Xuân Thủy – CG cầu giấy có phố Trần Đăng Ninh. Đường Xuân Thủy ( tên của cố bộ trưởng liên nghành Bộ ngoại giao, người có công góp thêm phần làm ra thắng lợi của việc ký kết hiệp định Paris ) nằm cạnh ngay đường Phạm Văn Đồng ( vị cố Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ ngoại giao lỗi lạc, từng tham gia những cuộc đàm phán về Hiệp định Giơnevơ ). Các cung đường khác nằm gần nhau như Phạm Hùng, Hồ Tùng Mậu, Lê Đức Thọ … cũng lần lượt là tên những vị chính khách nổi tiếng trong lịch sử dân tộc cách mạng .
Không chỉ điểm tên những vĩ nhân là chính khách, nhiều cung đường Thủ đô lại được lấy tên theo những văn nghệ sĩ có góp phần lớn cho sự nghiệp tăng trưởng văn hóa truyền thống nước nhà. Những con đường này đa phần nằm ở khu vực hồ Tây thơ mộng như phố Đặng Thai Mai, Tô Ngọc Vân và mới gần đây nhất là đường Trịnh Công Sơn .
Khung cảnh rợp bóng cây xanh trên đường Xuân Diệu .
Đường Nguyễn Tuân – TX Thanh Xuân nối liền trục đường lớn Nguyễn Trãi gần đó .
Trục đường Trường Chinh, giao cắt với nó là phố Lê Trọng Tấn đều mang tên những danh nhân nổi tiếng trong lịch sử dân tộc cách mạng .
Một quy luật cũng khá mê hoặc khác là xung quanh khu vực Đại học y Hà Nội là tên những con phố gắn liền với những vị bác sĩ nổi danh như Phạm Ngọc Thạch, Tôn Thất Tùng …
Phố Nguyễn Khuyến có vẻ như như xen ngang bất hài hòa và hợp lý khi nằm cạnh ngay đường Lê Duẩn. Thế nhưng nếu ai tinh ý sẽ nhận ra, Nguyễn Khuyến là một nhà thơ nổi tiếng thời văn học Trung đại và con phố này dẫn người ta đến Văn Miếu, gần đó có những tên phố gắn với những vị danh nho như Cao Bá Quát, Ngô Tất Tố, Ngô Sĩ Liên .
Quy tắc đặt tên kiểu liên kết này đem lại những điều khá mê hoặc. Nếu ai thích tìm hiểu và khám phá lịch sử vẻ vang thì chỉ qua những tên phố, họ đã có cả một bài học kinh nghiệm dài về tên những vị danh nhân có công với quốc gia hay những thần thoại cổ xưa lịch sử vẻ vang thời rất lâu rồi. Chẳng hạn như đường Lạc Long Quân giờ đây nằm rất gần với đường Âu Cơ. Tuy nhiên, quy luật này nhiều lúc cũng bị phá vỡ. Chẳng hạn như, đáng ra nếu tuân thủ đúng quy luật thì đường Trần Quang Diệu phải nằm gần đường Bùi Thị Xuân, đường Lê Hồng Phong phải gần đường Nguyễn Thị Minh Khai hoặc như đường Nguyễn Trãi phải nằm cạnh đường Lê Lợi thay vì cách khá xa nhau .
” Dùng tên danh nhân để đặt tên phố là nét đặc biệt quan trọng của Nước Ta “
Để hiểu rõ hơn về cách đặt tên đường phố ở Hà Nội, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với GS. Phạm Xanh, nguyên là giảng viên khoa Sử Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, người đã có nhiều công trình khoa học và hàng trăm bài nghiên cứu về lịch sử Việt Nam cận hiện đại.
Theo ông Xanh, đường phố Hà Nội đặt tên theo một quy luật nhất định ứng với tên những vị danh nhân và đó là một nét riêng không liên quan gì đến nhau so với những nước khác. Nhiều nước châu Âu dùng số thứ tự để gọi tên đường. Điều này cũng rất thuận tiện vì những phố gần nhau sẽ có số thứ tự sát nhau. Đồng thời, nó rất tiện trong việc lan rộng ra quy hoạch bởi những con phố được đánh số càng lớn tức là nó càng mới. Tuy nhiên, mặt khác, đặt tên phố như vậy có phần hơi nhàm chán và không mang nhiều giá trị văn hóa truyền thống, lịch sử vẻ vang .
Khung cảnh phố Hàng Đồng thời Pháp thuộc, quá trình đó, con phố này có tên là Rue des Tasses. Ảnh nguồn Internet .
Phố Hàng Đồng thời nay .
Phố Hàng Bạc ( rue des Changeurs ) đầu thế kỷ XX. ..
… và hình ảnh con phố này ngày này .
” Nhiều người có quan điểm nên hạn chế dùng tên danh nhân đặt tên đường phố nhưng cá thể tôi lại thấy rất ủng hộ việc này. Tuy nhiên, Hà Nội là trái tim của quốc gia nên chỉ những vị danh nhân nào có góp phần mang tầm cỡ vương quốc thì mới xứng danh được đặt tên đường ” .
Nói về quy luật đặt tên phố theo từng cụm, ông Xanh chứng minh và khẳng định, những quy tắc này chỉ mang đặc thù tương đối. Bằng chứng là tất cả chúng ta sẽ tìm được nhiều trường hợp ngoại lệ hơn là những nơi tuân theo quy luật. Nếu đúng theo quy tắc từ năm 1945 thì tên phố thường ứng với những cụm có đặc thù tương thích với nó. Ví như cụm quanh Hồ Tây thơ mộng sẽ tương thích cho việc gắn tên những nhà văn, nhà thơ … nổi tiếng. Tuy nhiên điều này cũng chỉ là tương đối khi danh nhân thì có hạn nhưng đường phố lại luôn được mở ra rất nhiều .
Bên cạnh đó, ông Xanh cũng cho rằng, việc đặt tên phố tối kỵ nhất là chuyện biến hóa tên gọi. Vì vậy, không nên cứng mà sửa đổi tên phố chỉ vì để tuân theo quy luật khoa học nêu trên. ” Trừ khi tên đường bị đặt sai mới cần đổi khác, còn một khi những vị danh nhân ấy vẫn là những vĩ nhân của lịch sử dân tộc thì không nhất thiết phải đổi khác cho hợp với quy luật theo cụm ” .
Phố Lãn Ông chuyên bán thuốc Bắc. Tên gọi của những con phố gắn với nghề nghiệp thường ít chịu sự đổi khác theo năm tháng .
Tên gọi của những trục đường Âu Cơ, Lạc Long Quân nằm ven mạn hồ Tây cũng ít có sự biến hóa .
” Đáng lưu giữ nhất là tên những đường phố mở màn bằng chữ Hàng ( gắn với làng nghề ) hoặc chữ Hòa, chữ Khương ( có nghĩa là cổng – gắn với văn hóa truyền thống làng cổ ). Những phố như thế thường có lịch sử dân tộc truyền kiếp và gắn bó với người dân, không nên biến hóa “, ông Xanh nói thêm
Theo GS Phạm Xanh, người đặt nền móng cho việc quy hoạch tên phố là ông Trần Văn Lai, thị trưởng thành phố Hà Nội dưới thời chính quyền sở tại Trần Trọng Kim. ” Thời Pháp thuộc, chính quyền sở tại thực dân đã biến hóa nhiều tên phố của người Việt bằng cách dịch sang tiếng Pháp hoặc vận dụng tên những vị danh nhân người Pháp để đặt tên đường ở Hà Nội. Tuy nhiên, khi ông Trần Văn Lai lên nhậm chức thị trưởng tiên phong trong lịch sử vẻ vang Nước Ta, ông đã đổi khác trọn vẹn điều đó bằng cách đưa tên những con phố cũ trở lại nguyên trạng và dùng tên danh nhân Nước Ta để đặt tên cho phố phường ” .
|
Các vương quốc trên quốc tế có nhiều cách đặt tên đường khác nhau. Dưới đây là một số ít cách đặt tên thông dụng :- Đặt theo số, cảnh sắc, cây cối, hoặc bằng họ thông dụng. Cách đặt tên này phổ cập tại Mỹ, như con đường Oakhill – phối hợp giữa Oak ( cây sồi ) và hill ( ngọn đồi ), hoặc đường Smith ( họ rất phổ cập tại đây ) .- Đặt tên theo khu vực dẫn đến. Ví dụ như đường Elm Street ở Mỹ đã được đổi thành Jacksonville Road, vì nó dẫn tới làng Jacksonville .
– Đặt tên theo ngành nghề. Ví dụ như phố Haymarket (chợ cỏ khô) tại London (Anh) – nơi trước kia được sử dụng để bán thức ăn cho gia súc và các mặt hàng nông sản. – Đặt tên theo khu công trình cột mốc ( landmark ). Những cái tên này thường được duy trì, ngay cả khi khu công trình biến mất. Ví dụ như phố Ramble de Canaletes tại Barcelona ( Tây Ban Nha ) được đặt tên theo đài phun nước tại đó .- Đặt tên theo tên người nổi tiếng : như phố Şoseaua Kiseleff tại Bucharest ( Rumani ) được đặt tên theo tên nhà cách mạng Nga Pavel Kiselyov – người đã kiến thiết xây dựng con đường này .Lê Giang |
Source: https://hanoittfc.com.vn
Category: Dịch Vụ
